Ogród wertykalny – zwany też zieloną ścianą lub ogrodem pionowym – to prawdziwe, naturalne dzieło sztuki. Zależnie od zastosowanej roślinności może on zostać umiejscowiony zarówno we wnętrzu budynku, jak i na jego elewacji. To rozwiązanie jest przepiękną ozdobą każdego domu lub biura, niosąc za sobą także liczne zalety. Codzienne obcowanie z naturą redukuje stres i odpręża, a same rośliny stabilizują poziom wilgoci i wyłapują kurz, zapewniając optymalny mikroklimat w swoim otoczeniu. Zielona ściana to rozwiązanie, które pasuje do każdego stylu architektonicznego i budynku. Może zostać wykonana zarówno w mieszkaniu w bloku, jak i wolnostojącym domu jednorodzinnym. Sprawdzi się jako element dekoracyjny biura, muzeum czy galerii sztuki. Chcąc posiadać ogród wertykalny, możemy zlecić jego wykonanie specjalistycznej firmie. Jeśli mamy dobrą rękę do kwiatów oraz trochę czasu i zapału, nic nie stoi na przeszkodzie, by samodzielnie wykonać taką kompozycję. To rozwiązanie znacznie tańsze, a satysfakcja z jego wykonania będzie ogromna.
Spis treści
Skąd wzięły się ogrody wertykalne?
Pomysłodawcą pionowych ogrodów jest francuski botanik, Patrick Blanc. Wiele lat temu w trakcie podróży po lasach tropikalnych zafascynowały go rośliny gęsto porastające skalne ściany, które nie wymagały dostępu do żyznego podłoża. Obserwując niesamowitą naturę naukowiec zapragnął przenieść ją do miast sprawiając, że zmienią się one z betonowej w zieloną, żyjącą dżunglę. Aby móc zrealizować swoją koncepcję, zaprojektował on specjalną konstrukcję z płyt PCV oraz filcu, imitującego glebę, wyposażoną w dedykowany system nawadniający. Dopasował do niej rośliny, które porastają tak przygotowane podłoże, tworząc organiczne ściany. Dziś jego pomysł znajduje zastosowanie zarówno w budynkach prywatnych i firmowych, jak i miejscach publicznych, ciesząc swoim przepięknym wyglądem i prozdrowotnymi właściwościami.
Zalety posiadania zielonej ściany
Wertykalny ogród stworzony z żywych roślin to element wystroju, który łączy w sobie różne zalety. Przede wszystkich działa on jak organiczny filtr, wyłapujący kurz i toksyny, a jednocześnie generujący tlen. Jest to szczególnie ważne w budynkach zamieszkałych przez alergików. Rośliny są naturalnym regulatorem wilgotności powietrza, zapewniając optymalny mikroklimat we wnętrzach. Pionowy ogród na elewacji stanowi dodatkową izolację, w zimie ograniczając ucieczkę ciepła, a w lecie zapobiegając nagrzewaniu się ścian. Pozwala zasłonić stare, zniszczone elewacje budynków, tłumi uliczny hałas, a zarazem skutecznie rozwiązuje problem braku zieleni w miastach. W obiektach firmowych może on stanowić oryginalne przepierzenie lub ruchomą ściankę, umożliwiającą szybkie wytyczenie nowego miejsca pracy. Wertykalny ogród sprawdzi się także w niewielkich mieszkaniach, pozwalając zebrać w jednym miejscu całą posiadaną roślinność. Dzięki swoim wyjątkowym walorom estetycznym, jest nietuzinkową dekoracją każdego wnętrza, sprzyjając głębokiemu relaksowi zarówno w domu, jak i firmie.
Koszt wykonania ogrodu wertykalnego
Cena, jaką poniesiemy za wykonanie ogrodu wertykalnego zależy od jego wielkości, typu i ilości zastosowanych roślin oraz ewentualnego kosztu usługi, jeśli zdecydujemy się na zamówienie zielonej ściany w specjalistycznej pracowni. Spore znaczenie ma także rodzaj i wielkość systemu nawadniającego, który ułatwia bieżącą pielęgnację nasadzeń. Wysokość ceny liczy się od metra kwadratowego – im większa kompozycja, tym jej koszt będzie wyższy. Sporych rozmiarów ogród wertykalny, zaprojektowany i wykonany na zamówienie, może kosztować nawet kilka tysięcy złotych. Na szczęście istnieje prosty sposób na znaczące ograniczenie jego ceny. Wystarczy bowiem zdecydować się na własnoręczne przygotowanie zielonej ściany w swoim domu.
Jak samodzielnie stworzyć ogród wertykalny?
Własnoręczne stworzenie pionowego ogrodu to gratka dla miłośników przyrody oraz niezwykle modnego w ostatnim czasie nurtu DIY, czyli do it yourself. Wystarczy obejrzeć dostępne w Internecie rozwiązania i porady, aby w krótkim czasie przygotować koncepcję własnej zielonej ściany, wykonanej z łatwo dostępnych materiałów. Można skorzystać z gotowych systemów ogrodów wertykalnych lub dać drugie życie posiadanym w domu przedmiotom, takim jak plastikowe butelki, skrzynki czy drewniane palety.
Naszym pierwszym krokiem powinno być staranne określenie wielkości docelowej instalacji oraz wyznaczenie miejsca, w jakim chcemy zamocować zielony ogród na ścianie. Powinien być to obszar jasny, o optymalnym dostępie rozproszonego dziennego światła. Unikajmy raczej północnych rejonów – wymagają one zastosowania roślinności dobrze znoszącej zaciemnienie. Nierzadko generują także konieczność zainstalowania dodatkowego oświetlenia, które zwiększy bieżący koszt posiadania tej żywej dekoracji. Ściana przeznaczona pod konstrukcję powinna być wyjątkowo solidna i stabilna; metr kwadratowy gotowej kompozycji może ważyć nawet kilkadziesiąt kilogramów. Ważne jest także położenie wertykalnego ogrodu – inne nasadzenia będą odpowiednie do wnętrz, a inne – do narażonych na trudniejsze warunki atmosferyczne ścian na zewnątrz budynku.
Gotowe systemy ogrodów wertykalnych
Jeśli wyznaczyliśmy już wielkość konstrukcji i przeznaczone pod nią miejsce, możemy przystąpić do montażu. Osoby, które nie posiadają dużych umiejętności manualnych najczęściej decydują się na zakup i zamocowanie gotowego systemu ogrodów wertykalnych. Zazwyczaj wystarczy przymocować jego poszczególne moduły do ściany, aby móc od razu przystąpić do sadzenia roślin. Dostępne w sprzedaży zestawy posiadają różną ilość donic, które można układać w dowolnej konfiguracji – na wybranej wysokości lub przesunięte względem siebie. Dzięki temu gotowa zielona ściana zyska niepowtarzalny charakter. Wybierając komercyjny produkt warto przemyśleć także kwestię przyszłego podlewania. Możemy zdecydować się zarówno na systemy z automatyczną linią nawadniającą, wymagającą dostępu do źródła wody, jak i modele, w których rośliny będziemy samodzielnie podlewać za pomocą konewki.
Pionowy ogród z filcu
Wertykalny ogród z filcu to konstrukcja identyczna z pierwotną koncepcją twórcy zielonych ścian, Patricka Blanca. Zgodnie z jego założeniem rośliny nie potrzebują dostępu do gleby, a jedynie do wody i światła. Z tego względu stosowanie ziemi lub jej mieszanek nie jest konieczne do hodowania wybranych sadzonek. Chcąc odtworzyć pierwowzór pionowego ogrodu, musimy najpierw wykonać odpowiednio dużą kratownicę ze stalowych profili lub płaskowników. Następnie przykręcamy do niej przycięte na wymiar panele PCV, ułożone pod kątem prostym do metalowej podstawy. Ich powierzchnię wykładamy podwójną warstwą filcu, która stanowi odpowiednik podłoża. W jego zewnętrznej warstwie wycinany otwór, w którym umieszczone zostaną rośliny. Wraz z upływem czasu ich korzenie wrosną w materiał, zapewniając nasadzeniom niezbędną stabilność. Dwuwarstwowe filcowe podłoże to rozwiązanie, w którym z powodzeniem zamocujemy także system automatycznego nawadniania. Wystarczy wsunąć linie kroplujące pomiędzy warstwy pilśni, a następnie podłączyć je do źródła wody. Będą one niewidoczne z zewnątrz, a zarazem precyzyjnie dostarczą wodę do roślin, utrzymując optymalną dla nich wilgotność.
Zielona ściana z palet
Miłośników recyklingu i nurtu DIY ucieszy możliwość stworzenia wertykalnego ogrodu z palet. Jak go przygotować? Po oczyszczeniu i wyszlifowaniu drewnianej palety starannie usuwamy pozostałe drobinki i pył, a następnie malujemy wszystkie elementy wybranym kolorem. Warto użyć produktu odpornego na działanie wilgoci, który solidnie wniknie w drewno – takiego jak wysokiej klasy impregnat czy olej do tarasów. Kolejnym krokiem jest odmierzenie i zamocowanie desek, które będą stanowić dno stanowisk do nasadzeń. Tak przygotowane pionowe szczeliny wykładamy grubą folią, która zabezpieczy drewno przed wodą, a następnie uzupełniamy jutą i wybranym podłożem. To ostatni etap, po którym możemy już przystąpić do sadzenia wybranych roślin. Taki wertykalny ogród to rozwiązanie, które świetnie uzupełni meble z palet, zapewniając spójną stylistykę aranżacji zarówno w pomieszczeniu, jak i w ogrodzie.
Wiszący ogród z butelek
Ekologiczną i niedrogą propozycją jest pionowy ogród stworzony z butelek. Aby przygotować taką zieloną ścianę, będziemy potrzebować plastikowych opakowań po wodzie mineralnej lub innych napojach. Zależnie od wielkości planowanej kompozycji, sprawdzą się tu butelki o pojemności 0,5, 1 lub nawet 2 litrów. Z boku opakowania mniej więcej na środku jego wysokości wycinany otwór, dobrany średnicą do wielkości przygotowanych roślin. Dno butelki uzupełniamy ziemią do poziomu wyciętego wlotu, a następnie umieszczamy w nim wybraną sadzonkę. Tak przygotowaną kompozycję zawieszamy na mocnym sznurku, przytwierdzonym do sufitu. Aby uzyskać optymalny efekt, wskazane jest zastosowanie przynajmniej kilkunastu butelek, umieszczonych obok siebie.
Jakie rośliny najlepiej sprawdzą się na zielonej ścianie?
Wśród początkujących właścicieli ogrodów wertykalnych najlepiej sprawdzą się konstrukcje mocowane we wnętrzach pomieszczeń. W takich kompozycjach można łączyć ze sobą rośliny o podobnych potrzebach, dobrze czujące się w stałej, umiarkowanej temperaturze. W domowym zaciszu przepięknie rozwiną się odmiany o grubych liściach, a także różnokolorowe kwiaty niewrażliwe na systematyczne przycinanie. Na zieloną ścianę do domu warto wybierać takie odmiany, jak rododendron, fikus, anturium, dracena, skrzydłokwiat czy epipremium. Godne polecenia są także paprocie, storczyki i begonie. Nic nie stoi na przeszkodzie, by w donicach hodować również wybrane zioła lub niewielkie warzywa. Niezależnie od ich gatunku należy wybierać sadzonki o niewielkiej bryle korzeniowej, które nie potrzebują dużej ilości miejsca do rozrostu. Najlepiej sprawdzą się rodzaje odporne na szkodniki, mało wymagające oraz zdrowe, oferowane w profesjonalnym sklepie ogrodniczym.
Bardziej doświadczeni miłośnicy kwiatów mogą przygotować ogród wertykalny także na elewacji budynku. Na taką konstrukcję będą nadawać się jedynie wytrzymałe odmiany, odporne na śnieg, mróz czy mocny wiatr. Zależnie od usytuowania zielonej ściany warto wybrać sadzonki preferujące stanowiska słoneczne lub półcieniste. Można zastosować tu begonie, petunie, barwinki, bluszcz, ozdobne trawy lub lawendę. Zewnętrzny pionowy ogród możemy przymocować do ściany lub wykonać z niego przepierzenie na tarasie czy balkonie, które osłoni nas od słońca i wiatru oraz wzroku przechodniów. Przy jego budowie warto używać donic lub skrzynek o dużej pojemności – umożliwi to dobre ukorzenienie roślin, zwiększając ich szansę na przetrwanie mrozów i niekorzystnych warunków.
Ogród wertykalny z mchu
Ciekawą alternatywą dla zielonej ściany wykonanej z ziół czy kwiatów jest ogród wertykalny z mchu. Jest on najczęściej stworzony z takich odmian, jak chrobotek, mech poduszkowy lub leśny. To kompozycja, która jest najłatwiejsza w pielęgnacji, ciesząc się dużym powodzeniem wśród osób cierpiących na permanentny brak czasu na dbanie o domową roślinność. Dodatkowo żywa płaszczyzna z mchu często nie wymaga dostępu światła, z powodzeniem rosnąć także w bardziej zacienionych rejonach budynku.
Zanim odpowiednie gatunki roślin zostaną zamocowane w modułach, są one poddawane procesowi stabilizacji poprzez zanurzanie w glicerynie. Substancja ta hamuje dalszy rozrost mchu, zachowując w niezmiennym stanie jego kształt, strukturę i kolorystykę. Rośliny utrzymują naturalny wygląd i miękkość, a zarazem nie wymagają przycinania ani podlewania. Jedynym obowiązkiem właściciela wertykalnego ogrodu z mchu jest utrzymywanie wilgotności powietrza na poziomie pomiędzy 35 a 65%.
Wertykalny ogród na zamówienie
Jeśli nie czujemy się na siłach, by samodzielnie wykonać ogród wertykalny, jego przygotowanie możemy zlecić wykwalifikowanej firmie. Na terenie naszego kraju nie brak jest profesjonalistów, którzy od podstaw zaprojektują i zamontują zieloną ścianę w naszym domu lub na podwórku. Sporządzą oni koncepcję dostosowaną do potrzeb i możliwości finansowych inwestora, doradzą, jakie rośliny najlepiej sprawdzą się w danym przypadku, a następnie dostarczą niezbędne moduły we wskazane miejsce i umieszczą w nich sadzonki. Z pomocą specjalistów łatwiej będzie też zainstalować system automatycznego nawadniania, nierzadko dedykowany do stosowanych przez nich modułów. Warto mieć jednak na uwadze, że zlecając kompleksowe opracowanie ogrodu wertykalnego firmie, poniesiemy także znacznie wyższy koszt, niż w przypadku samodzielnego zaplanowania i zrealizowania instalacji.
Jak dbać o pionowy zielony ogród?
Aby ogród wertykalny cieszył nas wspaniałym wyglądem przez cały rok, powinniśmy zadbać o jego odpowiednią pielęgnację. Będzie ona polegać głównie na podlewaniu oraz przycinaniu roślin. Jeżeli zdecydowaliśmy się na system automatycznego nawadniania, wystarczy jedynie w wybranych odstępach czasu ręcznie włączać dopływ wody lub zastosować programator, który samoczynnie będzie sterował irygacją. Gdy nasza zielona ściana nie posiada takiej instalacji, pozostaje nam delikatne podlewanie konewką, którego częstotliwość i intensywność powinniśmy dopasować do potrzeb posiadanych roślin.
Drugą niezbędną czynnością właściciela pionowego ogrodu jest przycinanie nasadzeń. Zabieg ten sprzyja zagęszczaniu roślin, umożliwiając uzyskanie równomierne porośniętej płaszczyzny. Dodatkowo pomaga on ochronić kwiaty przed pasożytami, a dzięki ograniczeniu ich wzrostu – wspiera lepsze wykorzystanie substancji odżywczych. Jeśli chcemy do minimum ograniczyć konieczność pielęgnacji zielonej ściany, warto wybrać wersję z mchu, która nie wymaga podlewania ani przycinania.
Popularne ogrody wertykalne
Pionowe ogrody to rozwiązanie, które jest wykorzystywane nie tylko w budynkach prywatnych i firmowych. Ze względu na ich wyjątkowy wygląd, są one chętnie stosowane w miejscach publicznych, ciesząc oczy licznych przechodniów. W Polsce jeden z najsłynniejszych ogrodów wertykalnych znajduje się w Galerii Przymorze w Gdańsku. Za granicą zaprojektowaną przez wynalazcę Patricka Blanca zieloną ścianę możemy obejrzeć w pasażu handlowym Halles d’Avignon w Avignonie. Metr tej kompozycji waży 30 kg, na 1 m2 rośnie 20 sztuk sadzonek, a cała konstrukcja zajmuje 600 m2. Druga zaaranżowana przez słynnego botanika dekoracja znajduje się w centrum sztuki i kultury CaixaForum w Madrycie. Powierzchnia 1500 m2 jest porośnięta 15 000 sztuk roślin 250 różnorodnych gatunków. Nietuzinkowe projekty tego autora możemy obejrzeń także w Singapurze, Hongkongu oraz Tbilisi. Zielone ściany są również spotykane w innych miejscach na całym świecie, z powodzeniem zdobiąc budynki, mosty i mury.
Ogrody wertykalne to niezwykłe kompozycje, które przepięknie prezentują się w domu, biurze i firmie. Przy odrobinie wiedzy i chęci niewielką zieloną ścianę możemy stworzyć samodzielnie z łatwo dostępnych materiałów. W przypadku większych konstrukcji można zlecić ich wykonanie specjalistom, którzy zaprojektują i profesjonalnie przygotują przepiękne pionowe ogrody niemal dowolnego rozmiaru. Niezależnie od ich wielkości, są one niekłopotliwe w bieżącej pielęgnacji, a zarazem niosą prozdrowotne korzyści, eliminując z otoczenia kurz, dotleniając je oraz optymalizując poziom wilgotności. Dzięki nim w każdym wnętrzu możemy stworzyć kawałek naturalnej, zielonej dżungli, który ułatwi relaks i skutecznie poprawi nasze samopoczucie.